Deel 2: Oorzaken van ataxie

2) Trauma  (verwonding of letsel).

Trauma aan het hoofd of wervelkolom ontstaat meestal t.g.v. vocht in weefsel (oedeem), bloeding in het ruggenmerg of een kapotte wervel. Een ongeluk kan ook aanleiding geven tot een beschadiging van de wervels en leiden tot spinale ataxie. Meestal gebeurt dit tengevolge van een val of achterover slaan. Denk hierbij ook aan de veulens die tijdens het leren vaststaan of tijdens het leren lopen aan het halster onderuit vallen of achterover slaan. Men moet vooral proberen te voorkomen dat een paard in zijn jonge jaren achterover slaat of gaat hangen aan het halstertouw. Veulens en jaarlingen zijn gevoeliger voor wervelbeschadigingen dan oudere paarden. Het komt nog al eens voor dat een paard met lichte ataxie pas op latere leeftijd atactisch bevonden wordt omdat deze dan de gevraagde verzameling niet aan kan en in verzet gaat of onregelmatig gaat lopen. De ataxie kan al door een val in de veulentijd ontstaan zijn met als mogelijk gevolg artrosevorming in de wervelkolom.
Met behulp van thermografie kunnen beschadigingen aan de wervelkolom gelokaliseerd worden in een vroeg stadium, zodat daarna direct gestart kan worden met een therapie met kans op voorkoming van blijvende schade.

3) CVM  (Cervicale Vertebrale Misvormingen, vroeger ook wel wobbler syndroom of jaarlingen ataxie genoemd)

Dit is de spinale ataxie. Vaak aangeboren. Vaak ontstaat dit op jonge leeftijd van 1 a 2 jaar oud. Soms is het paard aan 4 benen atactisch, soms alleen achter.
Dit kan veroorzaakt worden door:
a) Nauw wervelkanaal
b) Te grote beweeglijkheid van de halswervels
c) Artrose

De spinale ataxie:
Dit is een ataxie waarvan de oorsprong in het ruggenmerg is gelegen. Spinale ataxie is de meest geziene vorm van ataxie en is ook wel bekend als het Wobbler syndroom. Het Wobbler syndroom is een probleem aan de halswervels, t.g.v. overmatige druk op het ruggenmerg. In de meeste gevallen wordt deze overmatige druk veroorzaakt doordat het dier te snel groeit en er teveel bot aanmaak is rond de groeischijven van de wervels, het geen leidt tot druk op het ruggenmerg. Daarnaast ontstaan er afwijkingen aan de gewrichten tussen de verschillende wervels, waardoor de wervels een abnormale stand ten opzichte van elkaar aannemen en zo druk op het ruggenmerg veroorzaken. In een enkel geval kan een ongeluk ook aanleiding geven tot beschadiging van de halswervels en leiden tot spinale ataxie.

Als het een groeistoornis van het bot betreft zie je de eerste symptomen van het Wobbler syndroom bij jonge dieren (1-2 jarige dieren). Deze paarden lopen ‘dronken’ in het land, of nog erger kunnen niet meer opstaan. In de regel beginnen de problemen bij deze paarden in de achterhand. Dit komt omdat de zenuwbanen, die de spieren aansturen van de achterbenen de onderste banen in het ruggenmerg zijn. Dit is juist de plek waar het eerst teveel druk ontstaat. Wanneer het probleem zich uitbreidt dan krijgt het dier ook problemen in de voorhand. Grotere problemen aan de voor- dan achterbenen worden wel waargenomen als het probleem tussen de zesde en zevende halswervel zit. Het Wobbler syndroom komt vaker (3x) meer voor bij mannelijke- dan vrouwelijke paarden.

4) EDM (Equine Degeneratieve Myelopathie)

Komt meestal voor tussen 1 en 3 jarige leeftijd t.g.v. maagdarm-wormlarven die via de darm door het lichaam trekken: de bekende Strongylus Vulgaris. Myelopathie is het vernauwen/indeuken van het ruggenmerg, in dit geval t.g.v. Strongylus Vulgaris.

5) Ataxie t.g.v. rhinopneumonie

Een infectie met het zogenaamde herpesvirus, ook wel rhinopneumonie genoemd, gaat vaak ongemerkt voorbij. Soms leidt het tot verschijnselen van de luchtwegen of abortus. In uitzonderlijke gevallen zien we de zenuw vorm (de neurale vorm). Hierbij kunnen zowel de “kopzenuwen” als het ruggenmerg aangetast zijn. Bij ernstige aantasting kunnen paarden verlamd raken, met name in de achterhand. De symptomen kunnen zo ernstig zijn dat euthanasie noodzakelijk is. Een groot aantal paarden maakt, na zeer intensieve medische zorg, enige vorm van herstel door en kunnen weer redelijk functioneren. Een optimale carrière als sportpaard is vaak niet meer mogelijk, omdat er voortdurend problemen blijven bestaan met de coördinatie van de beweging. De neurale vorm treedt vaak op als de acute infectie al langer geleden is. Daarom is het niet altijd gemakkelijk om de oorzaak te achterhalen. EHV1of rhinopneumonie; geeft koorts, hoest, soms abortus en in een enkel geval neurologische afwijkingen. Meestal stalgebonden en is zeer infectieus. Maar liefst 90 % van de Nederlandse paardenstapel heeft antistoffen en 30-40% is drager van rhinopneumonie. Met name jaarlingen en drachtige paarden zijn het meest vatbaar. Ook paarden die antistoffen hebben kunnen ziek worden. Bij een hoge infectiedruk is het verstandig om vaak te vaccineren (elke 2 maanden de gehele stal). Indien deze neurologische ziekte duidelijk aanwezig is, is de prognose vaak slecht.
Zeker als deze al langer aanwezig is.

6) Ataxie t.g.v schade bij uittredende zenuwen rond evenwichtsorgaan.

In een enkel geval worden wel eens de uittredende zenuwen naar het evenwichtsorgaan aangetast b.v. door middenoorontsteking, hersenvliesontsteking (meningitis) of luchtzakontsteking waardoor ook ataxie kan ontstaan.

7) Ataxie t.g.v. Cauda Equina- neuritis

Een andere vorm van ataxie is het cauda equina syndroom. Hierbij zijn de uitlopers van het ruggenmerg, de zogenaamde cauda equina of paardenstaart, ontstoken. De cauda equina ontspringt uit het ruggenmerg ter hoogte van de vijfde en zesde lendenwervel en loopt in het wervelkanaal door richting staart. Enkele symptomen van deze ziekte naast ataxie kunnen zijn: het verlies van gevoel in de huid van en rond de anus, de slappe staart en in een later stadium de verlamming van blaas en endeldarm. De aandoening komt meestal voor bij oudere paarden en verloopt progressief, dat wil zeggen dat de situatie in het verloop van de tijd steeds slechter wordt.

Er komen nog een aantal zeldzame ataxie ën voor zoals o.a. Atlanto-occipitaal malformatie bij het Arabische veulen, ontsteking vanuit het beenmerg (osteomyelitis), hersenvliesontsteking (meningitis), ruimte-innemende processen (tumor, abces in de wervelkolom of in de hersenen), beknelling met indeuking van het ruggenmerg (myelopathie) en vergiftiging (intoxicaties).

Zoals u ziet zijn er vele oorzaken of vormen van ataxie. Het kan ontstaan t.g.v. trauma, maar het kan ook aangeboren zijn. Het probleem kan in de hersenen, bij het evenwichtsorgaan dan wel perifeer in het ruggenmerg liggen.

Er zijn grote verschillen tussen ataxie voortkomend uit de hersenen of meer uit de wervelkolom (ruggenmerg). Na gedegen onderzoek is de lokalisatie van het probleem vaak wel te herleiden. Een correctie diagnose is vaak moeilijker en moet aan de hand van vaak specialistisch onderzoek verder onderzocht worden. De resultaten van behandeling (ataxietherapie) hangt sterk af van de diagnose.

Drs. P. Ooms
Erkend paardendierenarts

Ga verder naar deel 3: Behandelingen voor ataxie