Deel 1: Wat is ataxie

Wat is ataxie?

Ataxie is een klinisch symptoom en geen ziekte en wil enkel zeggen dat een paard een verminderde coördinatie heeft. De aandoening wordt vaak benoemd als een atactisch paard . Bij dit paard is er een storing in de zenuwgeleiding aanwezig waardoor een signaal vanuit de hersenen naar de spieren niet of onvoldoende wordt doorgegeven. Het paard zwabbert en loopt als een dronken persoon te waggelen. Er wordt meestal een onregelmatige gang, zwaaien met de benen en soms neiging tot omvallen of steunen tegen muur gezien. Klinische symptomen zijn vooral te merken bij richtingveranderingen (slangevolte) en bij plotselinge tempowisselingen (achteruitzetten). Ataxie kan van één been uitgaan, maar is meestal 2 of 4 benig. Een ataxie die maar minimaal aanwezig is, is soms moeilijk te vinden en te onderkennen. Vaak vage kreupelheidsklachten, die heel vaak gemist worden bij een klinisch bewegings- en neurologischonderzoek.

Het klinisch, bewegings- en neurologischonderzoek.

– Het ataxieonderzoek –

Om de kreupelheid of de ataxie te vinden zal een dierenarts na de anamnese (vraaggesprek), het paard onderzoeken. Eerst d.m.v. kijken en daarna voelen en een aantal passieve bewegingen maken bij het stilstaande paard. Een enkele keer kan het zijn dat op sommige plaatsen de huid minder gevoelig is. Daarna worden een aantal reflexen gecontroleerd. Met name de houdingsreacties en de slangevolte of achtjes lopen zijn bij ataxie van belang. Bij al deze reflexen en reacties kun je zien dat het paard problemen heeft met corrigeren. Het paard doet een stapje extra om weer stabiel te kunnen staan of te lopen. Soms staat het paard wijdbeens in rust om in balans te blijven.

Daarnaast kunnen er aanwijzingen gevonden worden, zoals een intentietremor (kopknikken), soms verergeren de verschijnselen bij opwinding. Een enkele keer is er beweging (tremor) van de oogbol te zien of een stijve/gestrekte hals. Daarna worden de gangen op de volte gecontroleerd en tevens laat men het paard een slangevolte of achtjes lopen. (het paard zigzagbewegingen laten lopen).

De diagnose ataxie wordt vaak gesteld aan de hand van de klinische symptomen in combinatie met een klinisch neurologisch onderzoek. Als neurologische test wordt wel de zogenaamde kruistest of dubbeltreden gebruikt. Hierbij worden de achterbenen van het paard gekruist neergezet of de hoef op de toon gezet. Een gezond paard zal in de regel zijn benen weer zo snel mogelijk goed neerzetten. Deze test is echter niet heel erg betrouwbaar omdat het karakter van het paard hierbij een grote rol speelt.
Ook als een paard bekend is met T-team en ongebruikelijke bewegingen kan deze test een vertekend beeld geven.

Het wordt vooral moeilijk als de ataxie maar minimaal is. Soms zijn de gangen maar minimaal onregelmatig of is er sprake van wisselende kreupelheid, soms struikelen ze over hun eigen been en kunnen moeilijk op gladde paden lopen. Deze onregelmatige kreupelheid kan zowel in de voorhand als de in achterhand of beide aanwezig zijn. De voor-achter coördinatie kan niet kloppen. Soms loopt het paard eerder tegen de grens van zijn prestatievermogen aan. Onder het zadel kan een paard niet rechtgericht lopen en laat het zich slecht verzamelen. Vaak geeft het paard verzet omdat deze het werk niet aan kan. Onder het zadel hebben (licht) atactische paarden vaak problemen met de overgangen, vooral van galop naar draf. Slechts zelden worden dergelijke paarden voor deze klacht aangeboden. Vaak ontwikkelen atactische paarden andere klachten, waarvoor men op den duur wel de hulp van de dierenarts inroept.

Omdat de aandoening zich meestal afspeelt in de gewrichten tussen de wervels in de hals hebben deze paarden soms een stijve rechte hals en kunnen problemen vertonen met het “inbuigen”. Daarnaast bewegen pati ënten die atactisch zijn als het ware ongeremd waardoor zij veel ongecoördineerde bewegingen in de rug opvangen. Zoals bv. bij het halthouden vanuit draf, de voorbenen staan eerder stil dan de achterbenen, dit geeft een harmonica-effect in de rug. Atactische paarden hebben vaak een pijnlijke rug. De symptomen van ataxie verergeren als het paard moe wordt. Er zijn vele oorzaken of vormen van ataxie. Het probleem kan in de hersenen, bij het evenwichtsorgaan dan wel perifeer in het ruggenmerg liggen. Als er aan ataxie gedacht wordt, kan er aanvullend onderzoek gedaan worden d.m.v.  Röntgen, Echo, MRI, Thermografie, EMG of MMEP.  Soms zijn contrastopnamen onder narcose noodzakelijk.

Hoe langer de problemen, klinische symptomen van ataxie zich voordoen, hoe kleiner de kans dat er nog een aanzienlijke verbetering is te behalen. Vandaar dat een vroegdiagnose en een onderkenning van het probleem van wezenlijk belang kan zijn. In veel gevallen kan met behulp van thermografie een vroege diagnose gesteld worden.

Drs. P. Ooms
Erkend paardendierenarts

Ga verder naar deel 2: Oorzaken van ataxie